میراث آریا: اصفهان فقط یک نقش‌جهان نیست! تنوع میراث تاریخی و جاذبه‌های گردشگری این شهر زیر سایه میدانی در قلب نصف‌جهان پنهان شده و کمتر به دید گردشگران می‌آید اما در این راهنمای سفر قصد داریم از زاویه نگاه فردی که عاشق اصفهان است، زیر پوست این شهر را دیده و گردشگری همیشه برایش یک دغدغه اصلی بوده است، به شما بگوییم در اصفهان چه ببینید و چه طور ببینید که سفرتان متفاوت‌تر، دلچسب‌تر و خاطره‌انگیزتر باشد.

نوروز در نقش‌جهان؛ تجربه دو میراث همزمان

نقش‌جهان، مقصد اول اکثر گردشگران اصفهان و حتی مقصد محبوب خود اصفهانی‌هاست؛ میدانی که یک نقطه کانونی برای این شهر محسوب می‌شود. نامش در پرونده ثبت جهانی به نام میدان امام (Emam Square)  ثبت شده اما در میان مردم، بیشتر به نام میدان شاه (که در اصل، منظور میدان شاه عباس بوده) و میدان نقش‌جهان (نام باغ نقش‌جهان که میدان در میان این باغ ساخته شده) شناخته می‌شود. این میدان در اصل پنج رکن اساسی دارد؛ مسجد جامع عباسی (به نام مسجد امام و مسجد شاه هم شناخته می‌شود)، مسجد شیخ‌لطف‌الله (که گنبد ویژه‌ای دارد و مخصوصاً باید بازدید از داخل بنا و زیرگنبدش را حتماً در برنامه سفرتان بگنجانید.)، کاخ عالی‌قاپو (که دروازه ورود به سمت کاخ‌های سلطنتی دولتخانه صفوی بوده است و امروز از 6 طبقه‌اش، در اکثر مواقع فقط طبقه سومش قابل بازدید است.)، سردر قیصریه (که دروازه ورود به مهمترین بخش بازار تاریخی اصفهان محسوب می‌شود)، صنایع دستی (اکثر مغازه‌های دور تا دور میدان به فروش صنایع دستی اختصاص دارند و همین باعث شده نقش‌جهان را به یکی از بزرگترین مراکز فروش صنایع دستی در کشور بشناسند). پس در هر موقعی از شبانه‌روز می‌توانید بدون تهیه بلیط از خیابان استانداری (ورودی‌های کوچه پشت‌مطبخ، سعدی و سپه) یا خیابان حافظ و ورودی چهارسومقصود به میدان برسید و در فضای باز میدان بنشینید یا از بازارهای دور میدان دیدن و خرید کنید و در کافه‌ها و رستوران‌هایش غذاهای سنتی اصفهان را تجربه کنید.

پیشنهاد من این است که از نقش‌جهان و گذرهای منتهی به آن صنایع دستی ایرانی بخرید. پارچه قلمکار (چاپ مهری یا نقاشی)، ظروف قلمزنی نقره، زیورآلات یا ظروف فیروزه‌کوبی، ظروف مسی، فرش از جمله سوغات‌هایی است که می‌توانید از اصفهان ببرید؛ یادگارهایی از اصفهانی که دو عنوان «شهر جهانی صنایع دستی» و «شهر خلاق یونسکو در حوزه صنایع دستی و هنرهای مردمی» را دارد و 198 رسته ثبت‌شده صنایع دستی در روح و جانش نفس می‌کشند. دیدن نقش جهان که سایت میراث جهانی بشر است در نوروز که آئین ثبت شده در فهرست میراث جهانی ناملموس بشر است، حلاوت دوصدچندانی دارد!

منحصربه‌فردترین منظر اصفهان

اگر می‌خواهید یک منظر ویژه در اصفهان ببینید، توصیه گردشگرانه حضور در گالری موزه بین‌المللی قیصریه در لحظه غروب آفتاب و روشن شدن چراغ‌های دور میدان است. برای رسیدن به این مکان، نزدیک‌ترین راه، ورودی سپه به میدان نقش جهان و رسیدن به سردر قیصریه است. سمت غربی سردر، در ابتدای راسته بازار، یک در کوچک و پلکانی مارپیچ می‌بینید. از این راه پله بالا بروید (توجه کنید که ممکن است برای همه بالارفتن از این مسیر ساده یا ممکن نباشد) بلیط ورودی را پرداخت کنید و وارد آرت‌شاپ قیصریه شوید؛ جایی که می‌توانید کالاهای دست‌ساز ایرانی تلفیقی (کلاسیک و مدرن) و خاص پیدا کنید؛ از زیورآلات و لباس گرفته تا انواع اکسسوری. بعد از این فضای کوچک به ایوان می‌رسید؛ جایی که از دیدن نمای ویژه‌ بر فراز نقش‌جهان غافلگیر خواهید شد.

اینجا خوش‌منظره‌ترین کافه شهر اصفهان و بی‌شک یکی از زیباترین کافه‌های جهان (کافه تراس با منظر وسیع به میراث جهانی بشر) وجود دارد. با توجه به پرداخت ورودیه می‌توانید از منو آیتم‌هایی انتخاب کنید. انتخاب‌هایتان هم متنوع‌اند؛ از قهوه شیخ ایرانی، دمنوش قیصریه، فرنی و شیره و شمس‌الملوک گرفته تا کت‌واک‌قبله‌عالم، کیک عسل و حتی آش‌رشته. اینجا رو به نقش‌جهان بنشینید و روحتان را جلا بدهید! بعد سراغ موزه و شاه‌نشین را بگیرید. در این مسیر انواع آثار کلکسیونی صنایع دستی و هنری را در سه اتاق می‌بینید. یکی مثلاً فرشی مستطیلی و عمودی است با نقش سه‌بعدی مناره مسجد جامع عباسی اثر استاد صفدرزاده حقیقی که یک اثر ویژه مناسب گالری تک‌اثر محسوب می‌شود. از سه اتاق می‌گذرید و شگفتی بعدی، در اتاق موسیقی برایتان رقم می‌خورد. اگر این روزها نمی‌توانید از تالار موسیقی عالی قاپو دیدن کنید، اینجا می‌توانید نسخه کوچکی از آن فضا را در اتاق موسیقی قیصریه ببینید؛ جایی که بخشی از محل تشریفات سردر قیصریه محسوب می‌شده و منتهی می‌شود به شاه‌نشین که محل پذیرایی از سفرا و مهمانان ویژه شاهان صفوی بوده است. مهمانان از مسیر بازار تاریخی به این فضا می‌رسیدند تا پیش از حاضر شدن در محضر شاه، از آنها پذیرایی صورت بگیرد و با شکوه نقش‌جهان روبه‌رو و شوکه شوند. این اتاق علاوه بر گچبری‌ها و تنگ‌بری‌های زیبا، در یک سو پنجره‌هایی به بازار دارد و در سوی دیگر پنجره‌هایی به نقش‌جهان. از این پنجره‌های روبه میدان دید جالبی هم به نقاشی‌های سردر قیصریه دارید. این نقاشی‌ها جایگاه ویژه‌ای در تاریخ هنر ایران دارند و روایت‌های صفوی هستند از بزم و رزم فرنگی و ایرانی!

حمام ایرانی در گرمابه میراثی

این بار که به اصفهان آمدید، اصفهانگردی‌ تجربه‌محور و متنوع را تجربه کنید. برای همین توصیه گردشگرانه دیگر، تجربه حمام ایرانی در گرمابه قاضی است. می‌توانید حمام را قرق کنید و همزمان زنان و مردان گروهتان از حمام دوقلوی تاریخی استفاده کنند. دلاک‌ها در دو بخش زنانه و مردانه منتظر شما هستند و البته طعم دم‌نوش هم موقعی که شناورید، خوشمزه‌تر است! دو پکیج عزیزالسلطنه و انیس‌الدوله دارند که در یکی دلاک حضور دارد و در دیگری نه! یکی را انتخاب می‌کنید و دو ساعت حمام را در اختیار دارید. لوازم اختصاصی حمام را در اختیارتان می‌گذارند. از دالان می‌گذرید، در رختکن، لباس عوض می‌کنید و لباس شنا می‌پوشید تا وارد گرمخانه شوید جایی که دست‌آخر محل تحویل لنگ‌ها هم هست. حمامتان رسما از دوش گرفتن در کنار چال حوض شروع می‌شود. بعد در خزینه دقایقی را می‌گذرانید یا به اصطلاح خیس می‌خورید که البته اینجا اتاق انتظار محسوب می‌شود چون در آب منتظر می‌مانید تا دلاک یکی یکی صدایتان کند و بروید برای مشت و مال ایرانی با کیسه چرک و کیسه کف در فضای گرمخانه. مرحله بعدی، دوش و بعد، چال حوض (استخر) است. در چال حوض شناورید که برایتان سردنوش می‌آورند. حمامتان که تمام شد، لنگ به تن برمی‌گردید به فضای رختکن جایی که سشوار و آئینه و میز آرایش (در حمام زنانه) وجود دارد و می‌توانید آماده شوید برای میل کردن چای خداحافظی با حمام! نکته جالب هم این است که می‌توانید در فضای حمام به مناسبت‌های مختلف جشن و مراسم هم بگیرید و همزمان تنی به آب بزنید. نکته مهم بعدی نزدیک بودن محل این جاذبه گردشگری به محل سایت میراث جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان است. می‌توانید طوری برنامه‌ریزی کنید که این مسجد هزار و صد ساله مهم جهانی را که از 12 دوره تاریخی میراثی در خود دارد ببینید، بخشی از بازار تاریخی اصفهان را که در محل دولتخانه سلجوقی واقع شده ببینید و برای پایان بخش یک روز اصفهانگردی ناب، تجربه حمام ایرانی را برای خودتان داشته باشید.

اصفهانگردی روی دور تند!

«من اینجام، جلوی یه خونه که تو ایونش ستون، ستونه!» این روایت واقعی یکی از دوستان تاجر بود از عمارت عالی‌قاپو در اصفهان و قابل‌تامل‌تر این که او تا به حال بیش از پنجاه بار سفر اصفهان را به دلایل کاری تجربه کرده و میدان نقش‌جهان را هم دیده بود اما تصور می‌کرد این میدان و مساجدش در چهار دهه اخیر ساخته شده و حسابی تعجب کرد وقتی فهمید دو مسجد 400 ساله‌اند و گفته می‌شود عالی‌قاپو منبع الهام معمار رایشتاگ، پارلمان آلمان در برلین، بوده است. اگر شما هم بیزنس‌من یا بیزنس‌وومن یا فرد پرمشغله‌ای هستید که زیاد اصفهان آمده‌اید اما کمتر این شهر را گشته‌اید، یا اگر تا به حال به اصفهان نیامده‌اید ولی زمان کمی دارید، پیشنهاد صریح من این است که از راهنمایان گردشگری مطلع مستقر در بناها یا راهنماهای گردشگری اصفهان به طور اختصاصی، استفاده کنید تا روایت‌های جذابی از اصفهان برایتان بگویند و تماشای این شهر را برایتان جذاب‌تر کنند.

فقط برای اینکه فهرستی از دیدنی‌های اصفهان داشته باشید، به این لیست توجه کنید: گردشگری در هسته مرکزی شهر و دولتخانه صفوی (مسجد جامع عباسی، مسجد شیخ‌لطف‌الله، کاخ عالی‌قاپو، چهلستون، حمام موزه علی قلی آقا و زورخانه و بازار و مسجد علی‌قلی‌آقا، موزه هنرهای تزئینی اصفهان، چهارباغ عباسی، کاخ هشت‌بهشت، عمارت سعدی حوزه هنری، عمارت نمکدون، گالری موزه بین‌المللی قیصریه، بازار تاریخی اصفهان، عصارخانه شاهی، مسجد حکیم و سردر جورجیر، سی‌وسه‌پل، پل جویی، پل خواجو)، گردشگری در دولتخانه سلجوقی اصفهان که در مرکز به سمت شمال شهر محسوب می‌شود (مسجد جامع عتیق، مقبره آیت‌الله مجلسی، مقبره کمال، بازارچه دردشت، دومنار دردشت، مقبره سلطان بخت آغا، عصارخانه جماله، میدان امام علی، امامزاده هارونیه، منار مسجد علی، منار ساربان، منار چهل دختران، دو منار دارالضیافه، مقبره کمال، محله جویباره با منظرهای کنیسایی‌اش)، گردشگری در  جنوب اصفهان (کلیسای وانک، کلیسای بیتلحم، میدان جلفا، گنجینه موسیقی ارامنه جلفای نوی اصفهان، آتشکده درب مهر و گهر، قبرستان ارامنه اصفهان، کوه صفه با تله‌کابین و پل معلق و بولینگ و زیپ‌لاین و رستوران‌ها و چشمه‌ها و غارهایش، تخت فولاد با تکایا و مزارها و آب‌انبار و کاروانسرا و مساجد و فضاهای سبزش، سیتی‌سنتر اصفهان)، گردشگری در غرب شهر اصفهان (پل مارنان، ناژوان با باغ پرندگان و باغ خزندگان و تله‌سیژ و آکواریوم و باغ گیاهان استوایی و فضای سبز و رستوران‌هایش، منارجنبان و کوه آتشگاه)، گردشگری در شمال شهر اصفهان (زینبیه، فدک مال، باغ فدک، برج کبوتر آذربهرام). یکی از انتخاب‌های سریع هم می‌تواند ثبت نام در تورهای نوروزی جلفاگردی باشد که باعث می‌شود دیگر مجبور نباشید در صف خرید بلیط بایستید، راهنمای مسلط همه چیز را برایتان توضیح می‌دهد، با نیم‌چاشت ارمنی پذیرایی می‌شوید و به فشرده‌ترین و جذاب‌ترین صورت ممکن یک بخش مهم و جذاب اصفهان را می‌بینید.

 طعم‌های اصفهان زیر دندان گردشگران

 یادتان باشد طعم اصفهان را می‌توانید با خوردن حلیم شیر و عدسی برای صبحانه تجربه کنید. البته میان‌وعده‌هایی به نام فرنی و شیره یا دوغ و گوشفیل و ناهارهایی به نام‌های بریان، کباب حسینی، گوشت و لوبیا و قیمه‌ریزه نخودچی هم طعم‌های ویژه‌ای دارند. برای شام هم حلیم بادمجان، کوکوقندی یا شله قلمکار بیشتر می‌چسبد. در مورد سوغات هم به طور ویژه پیشنهادم خرید گز اصفهان، لوز اصفهان و سوهان عسلی اصفهان است اما اگر بپرسید طعم خیلی ویژه چه داریم؟! بی‌شک می‌گویم: دسری به نام خورشت ماست را میل کنید و یادتان باشد خورشت ماست عسل و پسته مرغوب‌تر است و در هر رستورانی هم این دسر را امتحان نکنید چون تهیه کردنش مهارت و مواد اولیه خوب می‌خواهد و نباید خیلی شیرین باشد یا طعم بستنی زعفرانی آب شده بدهد!

 زاینده‌رودِ ایران، شریان گردشگری اصفهان

وقتی از گردشگری در اصفهان صحبت می‌کنیم، یک محور ویژه‌اش، زاینده‌رود است. وقتی زاینده‌رود زنده باشد، می‌توانید پیاده‌گردی‌تان را از غربی‌ترین پل تاریخی شهر یا از دل پارک جنگلی ناژوان (که به ریه اصفهان معروف است) شروع کنید، در کنار زاینده‌رود قدم بزنید یا دوچرخه‌سواری کنید و بدوید، سه پل چهارصد ساله مهم مارنان، سی‌وسه‌پل، جویی و خواجو را به ترتیب ببینید و به پل شهرستان (که گفته می‌شود شالوده ساسانی دارد) برسید. در این مسیر تنوع پوشش گیاهی و تنوع منظر رود و آسمان و پل‌ها را می‌بینید و پیست‌های اسکیت‌سواری و دوچرخه‌سواری و والیبال هم هست. هر زمانی از روز هم می‌توانید در این مسیر اصفهانگردی کنید. اگر زاینده‌رود زنده باشد، تماشای طلوع و غروب در پل خواجو و سی‌وسه‌پل تجربه ویژه‌ای است مخصوصاً لحظه روشن شدن چراغ‌های پل خواجو! در کنار پل خواجو و پل مارنان بهترین بستنی‌های زعفرانی را می‌توانید امتحان کنید وپل جویی هم یک کافه داخل خودش دارد که می‌توانید دقیقاً روی زاینده‌رود دوغ و گوشفیل اصفهان را امتحان کنید!

«اصفهان من»؛ مرجع گردشگران نوروزی اصفهان

«ما منتظر 2 میلیون گردشگر نوروزی در اصفهان هستیم!» این صحبتی است که از زبان علی قاسم زاده، شهردار اصفهان، شنیدیم. او که رئیس ستاد خدمات سفر شهر اصفهان است، توضیح داده که «سال گذشته اصفهان میزبان یک و نیم میلیون گردشگر نوروزی بوده» و امسال قرار است، بر تعداد اصفهانگردهای فروردینی افزوده شود. اما یک سوال مهم این است که امسال مسئولان ستاد سفر در اصفهان برای میزبانی بهتر، چه تدارکاتی دیده‌اند؟! اولین پاسخ این است که به روایت مهدی بقایی، جانشین ریس ستاد اجرایی خدمات سفر شهر اصفهان، امسال هزار تخت به ظرفیت اقامت و هزار جای پارک خودرو به ظرفیت پارکینگ‌های این شهر افزوده شده و برنامه‌های شهردارانه نوروزی امسال هم بیشتر بعد از اذان مغرب برگزار می‌شوند. شهرداری اصفهان هم شش خط اتوبوس گردشگری اماده کرده تا مسافران کمتر از ماشین شخصی برای بازدیدهایشان در سطح شهر استفاده کنند. در ضمن اصفهان یک خط مترو دارد که از هسته مرکزی شهر می‌گذرد یعنی گردشگران هر روز از ساعت 9 صبح تا 21 می‌توانند برای رفتن به کوه صفه، چهارباغ بالا، چهارباغ عباسی، سی‌وسه‌پل، چهارباغ پایین، میدان نقش‌جهان، حمام علی‌قلی‌آقا و شماری دیگر از جاذبه‌های گردشگری اصفهان از مترو استفاده کنند. سید علی معرک‌نژاد، مسئول کمیته اطلع‌رسانی ستاد دائمی تسهیلات سفر شهر اصفهان، هم در پاسخ به این سوال که گردشگران نوروزی اصفهان از چه مراجعی می‌توانند اطلاعات تکمیلی گردشگری دریافت کنند یا سوالاتشان را بپرسند، توضیح داد: «سامانه 137 و اپلیکیشن اصفهان من، مرجع رسانه‌ای گردشگران در ایام نوروز هستند. در این اپ، ترافیک آنلاین، نقشه آنلاین شهر، ایستگاه‌های اتوبوس و مترو، زمان رسیدن اتوبوس و مکان و ظرفیت پارکینگ‌های متعلق به شهرداری در سطح شهر، رستوران‌ها و مراکز درمانی و سرویس‌های بهداشتی سطح شهر، گردآوری شده اند.» این اپلیکیشن را می‌توانید رایگان از بازار دانلود کنید. توصیه گردشگرانه من هم این است که دانلودش کنید و از اطلاعاتش استفاده کنید اما به آن بسنده نکنید.

گزارش: نفیسه حاجاتی پژوهشگر و روزنامه‌نگار گردشگری
عکس: سعید فتوحی

انتهای پیام/